گفتار درمانی و درمان لکنت
نکات آغازین
من یک‌بار با مادری که در مواجهه با مشکلات روانی گفتار کودک پیش‌دبستانی خود دوران سختی را می‌گذراند، ملاقات کردم. همان‌طور که صحبت می‌کردیم از او خواستم تا گفتار کودکش را توصیف کند.
او به من گفت که کودکش ناروانی دارد و مصرانه تأکید کرد که پسرش لکنت نمی‌کند و فقط گفتار ناروان دارد. من از او پرسیدم کودکی که ناروانی دارد چگونه صحبت می‌کند. او گفت کودکی که ناروانی دارد بعضی صداها یا کلمات را تکرار می‌کند. سپس از او پرسیدم ویژگی کودک دارای لکنت چیست. او مکثی کرد و بعد از کمی فکر کردن، گفت: “خوب، من حدس می‌زنم که این کودک صداها یا کلمات را تکرار می‌کند، اما به نظرم کودک من لکنت ندارد.”
این طبیعی است که والدین دوست ندارند فکر کنند که فرزندشان لکنت دارد و برای این مادر نیز به‌کارگیری واژه ناروانی ارجحیت داشت.
ناروانی طبیعی گفتار را می‌توان به‌کرات در کودکان پیش‌دبستانی مشاهده کرد. گاهی اوقات ممکن است کودک یک صدا یا کلمه را یک یا دو بار در روز تکرار کند. کلمه یا صدا قبل از آنکه کودک صحبتش را تمام کند تکرار خواهد شد و بعد از آن دوباره تکراری اتفاق نمی‌افتد.
زمانی که کودک می‌خواهد توجه کسی را به خود جلب کند، ممکن است یک کلمه را چندین بار تکرار کند، مثل زمانی که می‌گوید، “بابا بابا بابا”. این تکرار طبیعی است و لکنت محسوب نمی‌شود؛ اما اگر کودک بگوید، “بابابابا…با” لکنت کرده است، بخصوص اگر این تکرار چندین بار در روز اتفاق بیفتد.
گفتار طبیعی روان است. همه ما گاهی هنگام صحبت کردن توقف می‌کنیم، کلمه‌ای را تکرار می‌کنیم و یا ممکن است در وسط یک جمله مکث کنیم و دوباره ادامه دهیم. اما به‌طورمعمول کسانی که لکنت نمی‌کنند برای روان صحبت کردن مشکلی ندارند. لکنت به وقفه مکرر در ضرب‌آهنگ یا جریان گفتار اطلاق می‌شود. کودکی که لکنت می‌کند ممکن است در دوره‌هایی گفتار روان داشته باشد، اما لکنت دوباره ظاهر می‌شود و گاهی اوقات شدیدتر از قبل بروز می‌کند.
هیچ‌چیز مرموزی در مورد لکنت وجود ندارد. لکنت نه چیزی است که تصادفاً و برحسب اتفاق برای کودکی رخ بدهد و نه مقدر شده که کودکی با لکنت بزرگ شود. لکنت چیزی است که کودک انجام می‌دهد، بنابراین او باید به چگونگی کنترل گفتارش پی ببرد. همان‌طور که قبلاً گفته شد بسیاری از کودکان بین سنین دو تا پنج‌سالگی تکرار یا مکث دارند. آن‌ها ممکن است در حین حرف زدن مکث کنند، کلمه‌ای را تکرار کنند، دوباره شروع کنند و سپس گفته خود را به اتمام برسانند.
گفتار یک کودک پیش‌دبستانی همیشه روان نیست، گاهی ناآرام و بریده‌بریده به نظر می‌آید و کلمات و صداها تکرار می‌شوند. این یک گفتار طبیعی برای پیش‌دبستانی‌هاست، حتی اگر شبیه لکنت باشد. بر اساس نظریه بنیاد لکنت آمریکا ۲۵% از کل کودکان در سنین دو تا پنج سال در مقطعی از زمان لکنت خواهند کرد.
کودکان زیر سه سال و نیم بیشترین خطر ابتلا به لکنت را دارند. لکنت در بیشتر کودکان در سه‌ماهه اول شروع به اوج خود می‌رسد و سپس کاهش می‌یابد. احتمال بهبود خودبه‌خودی لکنت حدود ۸۰% است. حداقل ۶۵% از کودکان پیش‌دبستانی در دو سال اول شروع لکنت دوباره روانی گفتار خود را به دست می‌آورند. لکنت در یک درصد از کودکان مشکلی درازمدت باقی خواهد ماند.
دختران بیشتر از پسران روانی مجدد گفتار خود را به دست می‌آورند. نمودار عوامل خطر بنیاد لکنت در صفحه پنج می‌تواند به والدین کمک کند تا درصورتی‌که فرزندشان در معرض لکنت قرار دارد از آن اطلاع یابند. چگونه می‌توانیم بگوییم لکنت کدام کودک متوقف می شود و لکنت کدام‌یک ادامه خواهد داشت؟ پاسخ این است: ما نمی‌دانیم. تحقیقات برای پاسخ به این سؤال همچنان ادامه دارند. علاوه بر این، ازآنجاکه معلوم نیست کدام کودک به لکنت ادامه می‌دهد، بسیار مهم است که والدین بدانند برای کمک به فرزند خود چه‌کاری باید انجام دهند.
همان‌طور که در مقدمه بیان شد لکنت یک بیماری یا معلولیت ذهنی نیست و از آن‌ها نیز ناشی نشده است. هیچ دلیل پزشکی شناخته‌شده‌ای برای لکنت در آغاز سنین کودکی وجود ندارد. هیچ درمان پزشکی و هیچ دارویی برای آن موجود نیست. لکنت مسری نیست. مشکلات عاطفی یا روانی باعث ایجاد لکنت نمی‌شوند. هیچ کودکی به دلیل بازی با کودک دیگری که لکنت می‌کند و یا بودن با بزرگ‌سالی که این مشکل را دارد، شروع به لکنت نخواهد کرد. لکنت از طریق تقلید کسب و یا آموخته نمی‌شود و به‌طور معجزه‌آسا از بین نمی‌رود. نحوه مکالمه یک مادر با کودکش نمی‌تواند علتی برای ایجاد لکنت باشد. سابقه خانوادگی می‌تواند یک عامل مؤثر در لکنت باشد. دو سوم بزرگ‌سالانی که لکنت دارند گزارش می‌کنند که شخص دیگری در خانواده‌شان لکنت داشته است. بااین‌وجود در بسیاری از موارد سابقه خانوادگی لکنت وجود ندارد. غیراز موضوع سابقه خانوادگی هیچ توافقی در مورد علت ایجاد لکنت وجود ندارد. بعضی از متخصصین بر این باورند که کودکان پیش‌دبستانی به این دلیل لکنت می‌کنند که سرعت فکر کردن آن‌ها بیشتر از سرعت گفتاری‌شان است و درنتیجه، تلاش برای حرف زدن با همان سرعت تفکراتشان باعث می‌شود که لکنت کنند. مطالعاتی در این زمینه نشان داده است که کودکان در بیان جملات طولانی‌تر و پیچیده‌تر بیشتر مستعد لکنت کردن می‌باشند. در مطالعه دیگری ارتباط بین لکنت، خلق‌وخو و توانایی کودک در کنترل واکنش‌های عاطفی او نسبت به وقایع مشاهده شده است. خلق‌وخوی کودکانی که لکنت دارند به‌گونه‌ای است که در موقعیت‌های عاطفی تمایل به واکنش‌های شدیدتر و خودکنترلی کمتر دارند.
۲. اکثر بزرگ‌سالانی که لکنت دارند مرد هستند. نسبت مردانی که لکنت می‌کنند به نسبت زنانی که این مشکل را دارند چهار به یک است.
۳. کودکان دارای لکنت ازنظر هوشی با دیگر همسالان خود برابری می‌کنند.
۴. کودکان پیش‌دبستانی که لکنت دارند ازنظر جسمی، روانی و عاطفی همانند دیگر کودکان هستند.
۵. مداخله زودهنگام بهترین پیشگیری است.
۶. راحت‌ترین اصلاح لکنت در سال‌های پیش‌دبستانی انجام می‌شود. با بیشتر شدن سن کودک، اصلاح لکنت نیز سخت‌تر می‌شود.
۷. اگر اقدامی برای کمک به کودک دارای لکنت صورت نگیرد و لکنت ادامه پیدا کند، عواقب منفی اجتماعی، روانی و عاطفی زیادی را برای کودک در طی سال‌های مدرسه تا بزرگ‌سالی در پی خواهد داشت.
۸. افراد دارای لکنت نسبت به گفتارشان خودآگاهی دارند و تصویر ذهنی آن‌ها از خودشان می‌تواند به‌شدت لطمه ببیند. این موضوع می‌تواند به یک معلولیت تبدیل شود و در انتخاب‌های شغلی‌شان نیز مؤثر باشد.
۹. افرادی که لکنت دارند معمولاً هنگام صحبت کردن با تلفن لکنت بیشتری خواهند داشت.
۱۰. این افراد در هنگام تجربه احساسات شدید ممکن است لکنت بیشتری داشته باشند، مثل وقتی‌که عصبی، نگران، ناامید، در حال صحبت کردن تحت‌فشار و یا گفتگو با فردی بالاتر از خود هستند.
۱۱. افراد دارای لکنت هنگام آواز خواندن و روایت کردن، لکنت کمتری دارند.
۱۲. نگرانی و استرس علت ایجاد لکنت نیست.